Schijnzelfstandigheid voorkomen als zzp’er: veilig ondernemen

Zzp’ers voorkomen schijnzelfstandigheid door heldere afspraken, meerdere opdrachtgevers en goede modelcontracten. Juridisch advies en signalen tijdig herkennen zijn daarbij essentieel voor veiligheid en onafhankelijkheid.

Schijnzelfstandigheid voorkomen kort samengevat

• Gebruik een goedgekeurde modelovereenkomst
• Werk voor meerdere opdrachtgevers per jaar
• Vermijd een gezagsverhouding en vaste werktijden
• Vraag op tijd juridisch advies bij twijfel
• Ken uw verantwoordelijkheden als zelfstandige én als opdrachtgever

Wat is schijnzelfstandigheid precies?

Schijnzelfstandigheid ontstaat wanneer u werkt als zelfstandig ondernemer, maar de werkrelatie kenmerken vertoont van een loondienstverband. U lijkt zzp’er, maar bent het feitelijk niet: u heeft beperkte zelfstandigheid, ontvangt instructies van uw opdrachtgever en bent financieel afhankelijk van één klant.

Een praktijkvoorbeeld: u werkt vijf dagen per week voor één opdrachtgever, op vaste tijden en volgens diens instructies. U heeft geen andere klanten en gebruikt een mailadres van het bedrijf. In dit scenario loopt u een ernstig risico op een verkapte arbeidsovereenkomst. Dit heet schijnzelfstandigheid.

Wat zijn de risico’s en juridische gevolgen van schijnzelfstandigheid?

De Belastingdienst kan schijnzelfstandigheid vaststellen met grote consequenties voor zowel u als zzp’er als voor uw opdrachtgever. U kunt het recht op ondernemersaftrek verliezen, zoals de zelfstandigenaftrek of startersaftrek. Ook kunnen reeds ontvangen belastingvoordelen worden teruggevorderd.

Daarnaast kan uw opdrachtgever aansprakelijk worden gesteld voor niet-afgedragen loonheffingen, premies en btw-correcties. Dit brengt niet alleen financiële schade met zich mee, maar ook reputatierisico’s voor beide partijen.

Hoe herkent u signalen van schijnzelfstandigheid?

Let op deze signalen wanneer u een samenwerking aangaat:

• U heeft slechts één opdrachtgever gedurende langere tijd
• Uw opdrachtgever bepaalt hoe en wanneer u werkt
• Er is geen sprake van ondernemersrisico aan uw kant
• Er ontbreekt een schriftelijke overeenkomst
• De samenwerking lijkt op een loondienstconstructie

Twijfelt u over uw situatie? Laat het beoordelen door een specialist. Overzichtelijke informatie vindt u op onze pagina met veelgestelde vragen over modelcontracten.

Hoe kunt u schijnzelfstandigheid voorkomen als zzp’er?

Gelukkig kunt u met bewuste keuzes en goede documentatie veel risico’s voorkomen. Begin met het gebruik van een erkende modelovereenkomst. Deze maakt duidelijk dat u als zelfstandig ondernemer werkt en niet onder gezag van de opdrachtgever valt. U vindt geschikte modellen op onze pagina vervanger van de VAR-verklaring.

Vermijd verder een scheve machtsverhouding.

• Beperk opdrachten tot een afgebakende periode
• Stel vooraf duidelijke werkafspraken vast in een overeenkomst
• Zorg voor meerdere opdrachtgevers per jaar
• Factureer zelfstandig en professioneel, zie ook regels voor factureren als zzp’er
• Gebruik eigen werkwijze, materialen of planning

U staat sterker met een correct en actueel dossier. Leg afspraken concreet vast, niet alleen mondeling. Laat vooraf uw samenwerking controleren door een jurist of fiscalist. Zo voorkomt u onzekerheden bij een inspectie van de Belastingdienst.

Wat betekenen nieuwe wetgevingen voor zzp’ers tussen 2024 en 2025?

Vanaf 2024 en 2025 scherpt de overheid de beoordeling van arbeidsrelaties aan. Er komt meer aandacht voor gezagsverhoudingen en het structurele karakter van opdrachten. Ook wordt handhaving op schijnzelfstandigheid actiever ingezet door de inspectiebelastingdienst.

Als zelfstandig ondernemer betekent dit:

• Meer kans op controle bij langdurige relaties met één opdrachtgever
• Noodzaak om actief te bewijzen dat u uw werk zelfstandig uitvoert
• Verscherpte focus op branches met veel zzp’ers, zoals zorg, bouw en IT

Wees dus extra alert op uw arbeidsrelatie en stel nu al duidelijke contracten op. Wilt u weten wat dit voor uw situatie betekent? Laat het vrijblijvend toetsen via een gesprek met onze adviseurs.

Wat zijn de verantwoordelijkheden van opdrachtgever en zzp’er?

Verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij u als zzp’er. Ook een opdrachtgever moet de samenwerking actief toetsen en zorgen voor duidelijke afspraken zonder gezag of verplichtingen die passen bij loondienst.

Opdrachtgevers zijn medeverantwoordelijk voor correcte werkrelaties. Kenmerken van een gezonde samenwerking zijn:

• Gelijkwaardige verhoudingen en autonomie
• Geen verplicht aanwezigheids- of instructiebeleid
• Geen loonconstructie, maar betaling op basis van factuur
• Dossiervorming die zelfstandig ondernemerschap aantoont

Beide partijen kunnen bij problemen sancties opgelegd krijgen. Daarom is het voor zowel zelfstandige als opdrachtgever van belang om afspraken schriftelijk vast te leggen volgens de richtlijnen van de Belastingdienst.

Ervaringen van zelfstandigen: wat leert de praktijk?

Chantal (grafisch vormgever sinds 2018): “Ik werkte jarenlang inhouse bij één bureau. Na advies heb ik mijn diensten losgekoppeld, een modelovereenkomst opgesteld en opdrachtgevers gespreid. Daardoor ben ik nu echt zelfstandig in mijn werk.”

David (IT-consultant met 12 jaar ervaring): “Een controle wees uit dat ik te afhankelijk was van één klant. Sindsdien werk ik projectmatig met een getekende modelovereenkomst, plan ruimte voor acquisitie in en documenteer iedere opdracht actief.”

Deze ervaringen maken duidelijk: op tijd schakelen is cruciaal. Juist bij twijfel is het verstandig om te investeren in heldere afspraken.

Veelgestelde vragen over schijnzelfstandigheid

Schijnzelfstandigheid is een veelbesproken onderwerp onder zzp’ers. Daarom hebben we hieronder de top vijf vragen over schijnzelfstandigheid mét antwoorden geformuleerd.

Wat is het verschil tussen werkelijk zelfstandig ondernemen en schijnzelfstandigheid?

Als zelfstandige onderneemt u voor eigen rekening en risico, met vrijheid van werk en meerdere opdrachtgevers. Bij schijnzelfstandigheid werkt u feitelijk in loondienst, maar zonder arbeidsovereenkomst.

Kan de Belastingdienst zomaar ingrijpen?

Ja. De inspectie kan beoordelen of u echt zelfstandig werkt. Bij twijfel kan dit leiden tot naheffingen en verlies van aftrekposten. Risico’s zijn kleiner bij duidelijke modelcontracten.

Welke branches lopen extra risico?

Sectoren als bouw, zorg, creatief werk en IT worden extra gecontroleerd. Hier komt veel zzp-inhuur voor. Belastinginspecties richten zich vooral op langdurige opdrachten en gezagsstructuren.

Wat moet ik doen als ik zelf twijfel aan mijn status?

Stel uw werksituatie veilig: raadpleeg een jurist, laat een modelovereenkomst opstellen of aanpassen, en documenteer uw ondernemerschap actief. Snelle actie voorkomt discussie achteraf.

Wie is verantwoordelijk bij schijnzelfstandigheid?

Zowel de zzp’er als de opdrachtgever zijn verantwoordelijk. Bij fouten draagt de Belastingdienst risico en correcties naar beide partijen door. Transparantie en schriftelijke afspraken zijn daarom onmisbaar.

Wilt u zeker weten dat u als zzp’er binnen de juiste wettelijke kaders opereert en risico’s op schijnzelfstandigheid voorkomt? Neem vrijblijvend contact op met onze specialisten. Wij denken graag met u mee over modelovereenkomsten, juridische controles en praktische stappen om uw zelfstandigheid te waarborgen.